دیابت چیست؟
دیابت یک اختلال در سوخت و ساز (متابولیسم) بدن است که در آن یا
انسولین به میزان کافی در بدن وجود ندارد و یا انسولین موجود قادر نیست تا
وظیفه خود را به درستی انجام دهد و در نتیجه به علت وجود مقاومت در برابر
آن، قند خون بالا می‌رود.انسولینهورمونی است که توسط سلول های بِتا ،واقع
در پانکراس(لوزالمعده) ترشح می‌شود و وظیفه اصلی آن کاهش قند خون است.
پانکراسنیز یکی از غدد دستگاه گوارش است که در پشت معده قرار دارد. بالا
بودن قند خون در دراز مدت باعث بروز عوارض در سیستم قلب و عروق، کلیه‌ها،
چشم و سلسله اعصاب می‌گردد.
انواع دیابت
1- دیابت نوع اول- دیابت وابسته به انسولین
دیابت نوع 1، بر اثر از بین رفتن سلول های بتا ی لوزالمعده به وجود
آمده و در نتیجه، بدن دیگر قادر به تولید انسولین نیست. انسولین هورمونی
است که قند لازم برای سوخت و ساز بدن را به سلول ها می رساند.
اگر قند موجود در خون نتواند وارد سلول ها شود، در رگ ها انباشته
شده و نتیجه آن افزایش قند خون است. قند خونِ بالا به مرور زمان می تواند
تأثیرات جبران ناپذیری را بر روی اعضای مختلف بدن داشته باشد.تشخیص سریع و
به موقع این بیماری می تواند از عوارض و مشکلات آتی آن همچون ناراحتی های
قلبی، نابینایی، فشار خون بالا، اختلالات عصبی و نارسایی های کلیوی پیشگیری
کند.
گمان می رود که زمینه های ارثی و یا ژنتیکی زمینه ساز ابتلا به دیابت
نوع 1 باشند. محققان بر این عقیده اند که این عوامل، ممکن است تا مدت ها
خاموش بوده و بر اثر یک محرک محیطی همچون شوک عصبی ناگهانی، مصرف دارویی
شیمیایی و یا ورود یک ویروس به بدن، خود را نمایان سازند.در نتیجه ، دستگاه
ایمنی بدن مختل شده و منجر به از بین رفتن سلول های بتا در لوزالمعده می
گردد.
2- دیابت نوع دوم - دیابت غیر وابسته به انسولین
اکثر دیابتی های نوع 2 را افراد بالای 50 سال تشکیل می دهند ولی
کودکان و نوجوانان نیز در معرض ابتلا به این بیماری هستند.چاقی، بی تحرکیو
زمینه مستعد خانوادگی از جمله عواملی است که موجب ابتلای به این بیماری و
یا پیشرفت آن می شود.اکثر دیابتی ها را مبتلایان به دیابت نوع 2 تشکیل می
دهند. بر خلاف دیابتی های نوع 1، که ترشح انسولین از لوزالمعده شان به کلی
قطع شده است، در دیابتی های نوع 2 لوزالمعده همچنان قادر به تولید انسولین
می باشد. ولی انسولین در بدن این افراد توانایی لازم را برای هدایت قند به
درون سلول ها ندارد. این مشکل به دلیل بروز اختلاتی در گیرنده سلول، که محل
تأثیر انسولین بر روی سلول است، و یا پیدایش نواقصی در ساختار انسولین به
وجود می آید. این حالت تدافعی در بدن دیابتی های نوع 2،مقاومت به
انسولیننامیده می شود.
خوشبختانه در بسیاری از مواردِ ابتلا به دیابت نوع 2 ، ترکیبی از
رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و مصرف قرص های کاهش دهنده قند خون می تواند
به کنترل صحیح آن کمک کند. به هر حال مصرف قرص و در موارد خاص انسولین،
برای کنترل دیابت در این دسته از مبتلایان لازم و ضروری است.
همان طور که گفته شد، این بیماری درافراد میان سال شایع تر است ولی
امروزه به دلیل بی تحرکی و چاقی کودکان ، روند ابتلا به این بیماری در بین
آنان رو به افزایش است.
3- دیابت پنهان
پیش از ابتلا به دیابت نوع 2، معمولا افراد به شرایطی دچار می شوند
که در آن هیچ یک از علائم مربوط به دیابت مشاهده نمی شود؛ به این حالت
دیابت پنهان گفته می شود. در این حالت قند خون فرد بالاتر از میزان طبیعی
بوده ولی نه به میزانی که به عنوان دیابت شناخته شود. هم اکنون پزشکان بیش
از گذشته بر تشخیص دیابت پنهان به عنوان راهی برای پیشگیری از ابتلا به
دیابت نوع 2 تاکید می کنند.
گرچه دیابت پنهان معمولا علائمی ندارد، با این حال ممکن است علائمی
چون تشنگی غیرعادی، تکرر ادرار، تاری دید و خستگی زیاد نیز در آن مشاهده
شود. علاوه بر این، از روی آزمایش قند خون هم می توان دیابت پنهان را تشخیص
داد.
4- دیابت حاملگی
بطور ناگهانی در دوران بارداری بروز می کند. مقدار زیاد گلوکز در
خون، در دوران بارداری می تواند به جنین آسیب بزند. تغییرات هورمونی و
افزایش وزن مسئله ای است که در حاملگی های سالم رخ می دهد.گاهی این
تغییرات، میزان تولید هورمون انسولین را، در بدن مختل می کند.
5- دیابت ناشی از سوء تغذیه
در برخی نقاط جهان دیابت ناشی از سوءتغذیه به مراتب شایع تر از دیابت وابسته به انسولین است. اینبیماری
درهندوستانو بعضی از مناطقافریقابیشتر مشاهده می شود. معمولاٌ ایننوع
دیابت در افراد جوان قابل تشخیص است و با سوء تغذیه ناشی از کمبودپروتئین و ضعف و لاغری شدیدی همراه است.
علائم دیابت
دیابت نوع 1 معمولاً با علائمی چون تشنگی، پرادراری، پرنوشی، کاهش
وزن، گرسنگی و خستگی شدیدتظاهر پیدا می‌کند. دیابت نوع2 شروع خیلی
آهسته‌تری دارد و شایع‌ترین علامت اولیه آن در واقع "بی علامتی" است. درصد
قابل توجهی از مبتلایان به دیابت نوع2 از بیماری خود اطلاعی ندارند و تنها
با انجام آزمایش قند خون می‌توان آنها را شناسایی کرد با این وجود در
صورت عدم کنترل مطلوب ممکن است علائمی مشابه با دیابت نوع1 نیز بروز کند.
از دیگر علائم دیابت می‌توان به عفونت های مکرر مخصوصاً در دستگاه ادراری و
پوست، تاری دید، بهبودی دیررس زخم‌ها و احساس سوزش و بی‌حسی در انگشتان
پاها اشاره کرد.
درمان دیابت
1- استفاده از سلول های بنیادی
این سلول ها دارای این خصوصیت هستند که می توانند به هر یک از سلول
های بالغ بدن تبدیل شوند. سلول های بنیادی را می توان از جنین انسانی و یا
حتی فرد بالغ جدا کرد. سلول های بنیادی جنینی را می توان در خارج بدن کشت
داد و آنها را با استفاده از روش های مختلفی از جمله استفاده از "فاکتورهای
رشد" به سلول های انسولین ساز تبدیل کرد و وقتی مقدار کافی از این سلول ها
در دسترس باشد می توان از آنها برای درمان فرد دیابتی استفاده کرد.
2- پیوند جزایر لانگرهانس
استفاده از سلول های انسولین ساز (سلول های بتا)ی یک فرد بالغ برای
پیوند به یک فرد دیابتی یکی از روشهای موجود برای درمان قطعی دیابت نوع 1
است. در این روش سلول های بتا را با استفاده از روشهای دقیقی از بقیه
لوزالمعده جدا کرده سپس آنها را پس از بی حسی موضعی از طریق سیاهرگ کبدی به
درون کبد فرد دیابتی تزریق می کنند.
3- رعایت 5 اصل کنترل دیابت
رعایت این اصول باعث می‌شود تا افراد دیابتی بتوانند یک زندگی سالم
با افراد غیر دیابتی داشته باشند و از پیدایش عوارض دیابت جلوگیری کنند.
این 5 اصل عبارتند از:
آموزش، کنترل روزانه قند خون ، تغذیه صحیح، فعالیت جسمانی و مصرف منظم داروها (قرص یا انسولین)
منابع :
1- جزوه آموزشی کنترل آسان دیابت
2- پایگاه اینترنتیdlife.com
3- دانشنامه رشد
