زیست شناسان ایران - 2

دکتر محمدرضا نوری دلویی

 

استاد پایه 27 دانشگاه علوم پزشکی تهران، در بیستم بهمن سال 1328 در یکی از روستاهای گناباد به نام «دلویی» و در خانواده یی کشاورز چشم به جهان گشود.

پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه ، در مقطع لیسانس زیست شناسی وارد دانشگاه تهران شد.اما علاقه به پژوهش در مسایل زیست شناسی و به ویژه ژنتیک، موجب شد تا به این رشته بپردازد.

پس از اخذ مدرک لیسانس، با اخذ رتبه ی نخست کنکور فوق لیسانس شاخه ی رادیوبیولوژی و ژنتیک، وارد آی.بی.بی. (مرکز تحقیقات بیوفیزیک و بیوشیمی) دانشگاه تهران شد.

دکتر نوری دلویی در سال 1354 از میان حدود 20 مرکز دانشگاهی در اروپا و امریکا که به نام‌برده پذیرش داده بودند، به دانشگاه ایالتی میشیگان امریکا رفت و حدود شش سال به طور تمام وقت به تحصیل پرداخت و در تیرماه 1360 با دریافت دکترای تخصصی در رشته ی ژنتیک مولکولی پزشکی، به کشور بازگشت.

دکتر محمد رضا نوری دلویی پس از طی مراتب و مدارج علمی به درجه استادی دانشگاه علوم پزشکی تهران نائل آمد.
کتاب"بیوتکنولوژی مولکولی"ترجمه،وی ، در دوره دوازدهم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان کتاب سال برگزیده شد.

 

 

پروفسور محمدرضا نوری دلوئی در سال 1363 با کمک وزارت آموزش و پرورش، برای نخستین بار در کشور، تأسیس و انتشار مجله یی به نام «رشد آموزش زیست شناسی» را آغاز کرد و بیش از 13 سال سردبیری آن را نیز برعهده داشت. در کنار دیگر فعالیت‌های ملی هدفدارِ علمی فرهنگی و رسانه‌یی مانند سخنرانی علمی و انتشار پیوسته‌ی مقاله از سوی دکتر نوری دلویی؛ تأسیس این فصل‌نامه به‌نوبه‌ی خود فرصت طلایی و مغتنمی  دیگری را برای معرفی و تبلیغ برنامه‌ریزی‌شده و در واقع کاشتن بذرهای توسعه و اعتلای علمی در علوم زیستی کشور برای دکتر نوری‌دلویی فراهم آورد تا به‌ویژه تازه‌های راهبردی علوم سلولی و مولکولی به دبیران زیست‌شناسی، دانش‌آموزان، دانشجویان، مدیران علمی فرهنگی و دیگر علاقه‌مندان ارجمند در سطح کشور معرفی شود. در این نشریه، افزون بر انتشار پیوسته‌ی دغدغه‌ها و دیدگاه‌های علمی، آموزشی، ترویجی، فرهنگی و اجتماعی دکتر نوری‌دلویی در ستون‌های ثابت آن مانند سرمقاله و پاسخ به نامه‌ها و نوشته‌ها؛ نام برده عاشقانه و با یک برنامه‌ریزی زمانبندی شده، کارشناسانه و هدفمند، و به دلیل نبود متخصص دیگر در این قلمرو و در آن ایام، یک‌تنه به چاپ پیوسته‌ی ده‌ها مقاله‌ی راهبردی زیست‌شناسیِ نوین ـ در خلال بیش از 15 سال ـ به‌ویژه در قلمروهای ژنتیک، مهندسی ژنتیک، بیوتکنولوژی و پزشکی مولکولی همت گماشت؛ و در راستای انتشار، تبلیغ و بسترسازی بنیادی و مناسب این دانش و فنون راهبردی در کشور، و ایجاد علاقه و انگیزه، شور و شوق، نشاط و امید و آگاهی در جوانان برومند برای ورود همه‌جانبه‌ و برنامه‌ریزی‌شده، هدفدار و سودمند به این قلمرو از دانش بشری، نام‌برده به وظیفه و نقش تاریخی خود، به یاری خداوند سبحان پاسخی در خور داد.

***********

 

فعالیتهای ضمن تحصیل : محمد رضا نوری دلوئی در کنار درس به فعالیت‌های دیگری هم می‌پرداخت؛ از جمله به مرحوم پدرش در کارهای کشاورزی و دامداری کمک می‌کرد و همواره سعی داشت روی پای خود بایستد. به‌طور نمونه در دوران تحصیل (دبستان و دبیرستان) به برخی از هم‌کلاسی‌های خود درس می‌داد که هم برایش یک سرگرمی علمی جدی بود و هم دست‌مزد بسیار مختصری دریافت می‌کرد و تشویق نیز می‌شد. این روند در ادامه‌ی تحصیلات دانشگاهی (در داخل و خارج) نیز ادامه داشت.
استادان و مربیان : دکتر نوری‏دلویی توفیق کسب فیض از محضر بسیاری از استادان بزرگوار ایرانی را در دوران هفت سال تحصیل در دانشگاه تهران داشته است که پیش از همه باید از روان شاد استاد فرزانه جناب آقای دکتر عبدالله شیبانی یاد کرد.
نام برده از محضر بسیاری از استادان برجسته ی خارجی به ویژه جیمز واتسن، کربس، راتمن، رابینز، کانگ، کارلسون و اشنایدر که عموماً شهرت جهانی دارند و برخی از آن‌ها جایزه ی نوبل را دریافت کرده‌اند، کسب فیض نموده است. استادان دکتر نوری دلویی و پروفسور کانگ (استاد راهنمای پایان نامه ی دوره ی دکترای نام برده) یعنی پروفسور مایکل بیشاپ و پروفسور ورموس نیز در سال 1989 جایزه ی نوبل گرفتند.
دکتر نوری‏دلویی استادان و همکاران بسیار برجسته ی دیگری هم داشته است، مانند پروفسور هووارد تمین که در سال 1974 آنزیم Reverse Transcriptase را کشف کرد و همراه با آقای دیوید بالتیمور در سال 1978 جایزه ی نوبل گرفت.
وی هم چنین با پروفسور فالسکی (رییس سابق مرکز بین المللی مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی واقع در تریست ایتالیا)، پروفسور تی واری (رییس سابق مرکز بین المللی مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی در هند)، پروفسور برمک (دانشمند معروف مرکز تحقیقات مرمره در ترکیه)، پروفسور مر و پروفسور فیلد در انگلستان و شمار دیگری از دانشمندان برجسته، همکاری های علمی و پژوهشی داشته و دارد. نام برده با مرحوم پروفسور عبدالسلام برنده ی جایزه ی نوبل فیزیک دوستی نزدیک و طولانی داشته و علاوه بر میزبانی ایشان در ایران چندین نوبت در تریست ایتالیا با ایشان دیدار، تبادل نظر و مباحثة گستردة علمی و فرهنگی بسیار سودمند داشته است.

همسر و فرزندان : دکتر نوری دلویی در سال 1362 ، ازدواج کرده است . همسر ایشان پزشک هستند.وی دارای دوفرزند (یک دخترو یک پسر ) می باشد، که هردو در رشته پزشکی به تحصیل مشغول اند.

وقایع میان سالی : محمد رضا نوری دلوئی در دانشگاه ایالتی میشیگان امریکا حدود شش سال به طور تمام وقت به تحصیل پرداخت و در تیرماه 1360 با دریافت دکترای تخصصی در رشته ی ژنتیک مولکولی پزشکی، به کشور بازگشت. بدین ترتیب او از پیش گامان دانش و فن مهندسی ژنتیک و نخستین فردی است که پس از تولد این دانش و فن و بهره گیری وسیع از آن در زمینه ی ژنتیک مولکولی پزشکی، برای ایفای وظیفه ی تاریخی خود، با چشم پوشی آگاهانه از تمام پیشنهادهای فوق العاده جذاب علمی و دانشگاهی از سوی دانشگاه های معتبر آن دیار، عاشقانه وارد کشور شد. او به حدی در آمدن به کشور شتاب داشت که بی تابانه پس از دفاع موفقیت آمیز خود از پایان نامه ی دکتری، همان روز امریکا را ترک کرد، به نحوی که مدرک تحصیلی اش را چند ماه بعد یکی از دوستانش با خود به ایران آورد.

شاگردان : محمد رضا نوری دلوئی ده ها دانشجوی کارشناسی ارشد در رشته ی ژنتیک تربیت کرد که بسیاری از آن ها پس از دریافت درجه دکترا از داخل و به ویژه خارج از کشور و کسب موفقیت های قابل توجه، هم اینک در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی کشور به فعالیت مشغول هستند.
آرا و گرایشهای خاص : علایق پژوهشی :ژنتیک مولکولی (انسانی و پزشکی) و بیماریهای ژنتیکی - ژنتیک مولکولی سرطان - مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی مولکولی

مشاغل و سمت های مورد تصدی و فعالیت ها پس از بازگشت به ایران :

 

پروفسور محمدرضا نوری دلوئی از زمان بازگشت به کشور در تابستان 1360 تا کنون، با استفاده ی وسیع و پیوسته از فنون روزآمد مهندسی ژنتیک و ژنتیک مولکولی در بیماری های بسیار مهم ارثی و سرطان های شاخص کشور توفیق انجام پژوهش‏های گسترده داشته است و نیز در دوره های متعدد پیشرفته ی تخصصی و در مراکز پیشرفته ی علمی جهان شرکت فعال داشته است و تخصص های تکمیلی وی بیماری های ارثی، مهندسی ژنتیک و سرطان است.

 

دکتر نوری دلویی از سال 1360 تا به امروز توفیقِ تأسیس مراکز، بخش ها و گروه های آموزشی و پژوهشی متعدد دانشگاهی و انجام فعالیت های گسترده و فراوان علمی و پژوهشی را یافته و بیش از 70 مسؤولیت عموماً دانشگاهی و علمی، آموزشی، پژوهشی و فرهنگی داشته است.