مکانیسم بینایی در ﻣﺎرﻫﺎ
ﻣﺎرﻫﺎ از ﭼﺸﻤﺎن ﻋﺎدی ﺧﻮد در ﻃﻮل روز اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ
ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ در ﺷﺐ از ﺟﻔﺖ دﯾﮕﺮ ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن ﮐﻪ در زﯾﺮ ﭼﺸﻢ اﺻﻠﯽ آﻧﻬﺎ ﻗﺮار دارد و Pitorgan ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻬﺮه ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ. اﯾﻦ ﭼﺸﻤﺎن ﻓﺮﻋﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ
ﺳﯿﻨﮕﺎل ﻫﺎﯾﯽ را از اﺟﺴﺎم ﮔﺮم ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ.
ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﻋﻤﻞ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﯾﺎﻓﺖ infra-red Heat ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﻮاج ﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﻗﺮارﮔﯿﺮی ﺟﺴﻢ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ.در ﻃﻮل روز دﯾﺪ ﻣﺎرﻫﺎ واﺑﺴﺘﮕﯽ زﯾﺎدی ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ دارد و در واﻗﻊ اﮔﺮ ﺷﮑﺎر آﻧﻬﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ آن را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و از آن ﺻﺮف ﻧﻈﺮ میﮐﻨﻨﺪ.
ﻣﺎر ﺑﺮای ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن ﻧـﻪ از ﭼﺸـﻤﺎن ﺗﺰﺋﯿﻨـﯽ ﺧـﻮد، ﮐـﻪ از ﻋﻀـﻮی ﺣﻔﺮه ﻣﺎﻧﻨﺪ در ﺻﻮرﺗﺶ ﺑﻬﺮه ﻣـﯽ ﺑـﺮد ﮐـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ دورﺑـﯿﻦ ﺣﺮارﺗـﯽ، ﭘﺮﺗﻮﻫﺎی ﻓﺮوﺳﺮخ را ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﯽ دﻫﺪ. ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ اﯾﻦ ﭼﺸﻢ ﺣﺮارﺗـــــﯽ ﺑـــــﻪ ﺗـــــﺎزﮔﯽ ﺷـــــﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـــــﺪه اﺳـــــﺖ ﻣﺎرﻫﺎ دارای ﺣﻔﺮه ﻫﺎﯾﯽ در ﺳﺮ ﺧﻮد ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ آن ﻫـﺎ اﻣﮑـﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎی ﻓﺮوﺳﺮﺧﯽ ﮐﻪ از ﺑـﺪن ﮔـﺮم ﺣﯿﻮاﻧـﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد، آن ﻫـﺎ را در ﺗـﺎرﯾﮑﯽ ﺑﺒﯿﻨﻨـﺪ . در اﯾـﻦ ﺣﻔـﺮه ﻫـﺎ ﮐﺎﻧﺎل ﻫﺎی ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﯽ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﮔﺮﻣـﺎ ﻓﻌـﺎل ﻣـﯽ ﺷـﻮد و ﻗﺎﺑﻠﯿــــﺖ دﯾــــﺪ در ﺷــــﺐ را ﺑــــﻪ ﻣــــﺎر ﻣــــﯽ دﻫــــﺪ.
ﻣﺎرﻫﺎی اﻓﻌﯽ، ﭘﯾﺘﻮن
و ﺑﻮآ ﺳﻮراخ ﻫﺎﯾﯽ روی ﺻﻮرت ﺧﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻀﻮ ﺣﻔﺮه ای ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد. اﯾﻦ ﺳﻮراخ ﻫﺎ دارای
ﻏﺸﺎﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎی ﻓﺮوﺳﺮخ ﮔﺴﯿﻞ
ﺷﺪه از ﺑﺪن ﻫـﺎی ﮔـﺮم را ﺗـﺎ
ﺷﻌﺎع ﯾﮏ ﻣﺘﺮی ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ. ﭼﻪ در روز و ﭼﻪ در ﺷﺐ، اﯾﻦ ﻋﻀـﻮ ﺣﻔﺮه ای ﺑﻪ ﻣﺎر اﻣﮑـﺎن ﻣـﯽ دﻫـﺪ ﺗـﺎ درﺳـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ دورﺑـﯿﻦ
ﻫـﺎی ﻓﺮوﺳﺮخ، ﺗﺼﻮﯾﺮی از ﺷﮑﺎر ﯾﺎ ﺷﮑﺎرﭼﯽ
ﺧﻮد ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻣﺎرﻫﺎ داری ﯾﮏ ﺣﺲ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد
ﻫﺴـﺘﻨﺪ.
ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﻔﺼﻠﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ را در ﻣﻘﯿﺎس ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨـﺪ. ﺳـﻠﻮل ﻫـﺎی ﻋﺼﺒﯽ در ﻋﻀﻮ ﺣﻔﺮه ای دارای ﯾﮏ ﮐﺎﻧﺎل ﯾﻮﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ TRPA1 ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد .اﯾﻦ ﮐﺎﻧﺎل در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﯾﮏ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﻓﺮوﺳﺮخ اﺳـﺖ ﮐـه ﺑﺪون ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻧﻮر ﻣﺮﯾﯽ، ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎی ﻓﺮوﺳﺮخ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﮔﯿﺮﻧﺪه در ﺳﺮ ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﺴﺘﺎﻧﺪاران ﻧﯿـﺰ وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﻫﺎی واﺳـﺎﺑﯽ ﻧﯿـﺰ ﻣﻌـﺮوف اﺳـﺖ و ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻮی ﺑﺴـﯿﺎر آزاردﻫﻨــﺪه ﮔﯿــﺎه ﺧــﺮدل ﯾــﺎ دﯾﮕــﺮ ﻣﻨــﺎﺑﻊ را ﺷﻨﺎﺳــﺎﯾﯽ ﮐﻨــﺪ ﻋﻤﻠﮑــــــــﺮد ﻣﻮﻟﮑــــــــﻮﻟﯽ دورﺑــــــــﯿﻦ ﺣﺮارﺗــــــــﯽ ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژﯾﺴﺖ ﻫﺎی ﺟﺎﻧﻮری، ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟـﺎﻟﺒﯽ روی ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن اﯾـﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺣﺴﯽ اﻧﺠﺎم داده اﻧﺪ. دﯾﻮﯾﺪ ﺟﻮﻟﯿﺎس، زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎس ﻣﻠﮑـﻮﻟﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ در ﺳﺎن ﻓﺮاﻧﺴﯿﮑﻮ ﮔﻔﺖ: »اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮای اﻓﺮادی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﮐﻪ در ﺣﻮزه ژﻧﺘﯿﮏ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ، ﺑﺴﯿﺎر ﺣﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ. ﭼﯿـﺰی ﮐﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ، ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد اﯾﻦ ﻋﻀﻮ ﺣﻔـﺮه ای در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﮑﻮﻟﯽ ﺑﻮد.
ﻋﻀﻮ ﺣﻔﺮه ای دارای رﺷﺘﻪ ﻫﺎی ﻋﺼﺒﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻏـﺪه ﻋﺼـﺐ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ. ﻣﺤﻘﻘﺎن اﯾﻦ ﻃﻮر اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آﺷﮑﺎرﺳﺎزﻫﺎی ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﻋﻀﻮ ﺣﻔـﺮه ای ﻣﺎر، ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻋﺼﺐ ﻏﺪه ﻋﺼﺐ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻏﺪه رﯾﺸﻪ ﭘﺸﺘﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ را از ﻃﺮﯾﻖ ورودی ﺣﺴﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮔﺮدن ﺑﻪ ﻣﻐﺰ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ و ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﮐﻢ ﺗﺮی، ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻋﻀﻮ ﺣﻔﺮه ای ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﺮﻣــــــــــﺎ را ﺗﻮﻟﯿــــــــــﺪ ﻣــــــــــﯽ ﮐﻨــــــــــﺪ.
اﯾﻦ ﺗﯿﻢ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ آر.ان.ای ﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ را ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻫـﺮ ﻧـﻮع از ﻋﺼﺐ ﻫﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ، ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد ﮐـﺪام ژن ﻫـﺎ فعال و در ﺣﺎل ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﭘـﺮوﺗﺌﯿﻦ ﻫـﺎ ﻫﺴـ ﺘﻨﺪ. آن ﻫـﺎ ﻓﻘـﻂ ﯾـﮏ ژن TRPA1ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در دو ﻧﻮع ﻏﺪه ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻣﺘﻔـﺎوت وﺟـﻮد داﺷﺖ و ژﻧﯽ ﮐﻪ در ﻏﺪه ﻋﺼﺐ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮد، ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻏـﺪه رﯾﺸـه ﭘﺸـــﺘﯽ 400 ﺑﺮاﺑـــﺮ ﺑـــﯿﺶ ﺗـــﺮ آر.ان.ای ﺗﻮﻟﯿـــﺪ ﻣـــﯽ ﮐـــﺮد.
ﻋﻀﻮ ﺣﻔﺮه ای ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺮدازش داده ﻫﺎی ﺣﺲ ﻻﻣﺴﻪ ﻣـﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎس ، ﮔﺮﻣﺎ و درد را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ. اﯾـﻦ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫﯿﭻ ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ از ﭼﺸﻢ ﻫﺎ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد، ﻧﺸﺎن ﻣـﯽ دﻫـﺪ ﻣﺎرﻫﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﺮﻣـﺎ و ﻧـﻪ از ﻃﺮﯾـﻖ ﻓﻮﺗـﻮن ﻫـﺎی ﻧـﻮری ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺤﯿﻂ اﻃﺮاف ﺧﻮد را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ. ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ اﯾـﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن در ﺑﺎره ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻋﻀـﻮ ﺣﻔـﺮه ای توسط ﺑـﻮم ﺷﻨﺎﺳـﺎن رﻓﺘـﺎری ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه ﺑـﻮد، ﺗﺎﺋﯿـﺪ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ.
منبع : سایت انجمن دامپزشکان irvet.ir
بهار