گوناگونی جانوران/بندپایان، بزرگترین گروه بی مهرگان

بزرگ ترین گروه بی مهرگان، بندپایان نامیده می شود.

شاخه بندپایان بزرگترین شاخه در میان جانوران و اصولا همه جانداران است. گوناگونی بندپایان به تنهایی از گوناگونی همه جانوران و گیاهان نیز بیشتر است. در حدود 75 درصد از گونه‌های شناخته شده بندپایان را حشرات تشکیل می‌دهند. اندازه بندپایان از کنه‌های میکروسکوپی تا خرچنگهای غول پیکر 1.5 متری که وسعت پاهایشان به 4 متر می‌رسد متغیر است. این جانوران بیشتر از هر نوع جانور دیگری در روی زمین گستردگی و تراکم دارند. بندپایان مهمترین گروهی هستند که موجودات دیگر از جمله انسانها مجبور به رقابت با آنها هستند.
تقریبا در همه جا می توانید بند پایان را پیدا کنید. بندپایان فراوان ترین جانوران روی زمین هستند. حشرات، خرچنگ ها، عنکبوت ها و هزارپا ها از جمله بند پایان هستند.

تا کنون حدود یک میلیون گونه از جانداران در این گروه جای گرفته اند که معادل ۸۰ درصد کل جانوران می باشد. از این رو می توان گفت بندپایان جانورانی هستند که در همه زیستگاه ها دیده می شوند.

همان طور که از نام این جانوران مشخص است، بدنی بند بند دارند که به هر قطعه آن یک زائده متصل است. این زوائد در انواع مختلف بندپایان به جاندار کمک می کند تا حرکت کند، از خود دفاع کند، تنفس کند و غذای خود را به دست آورد.

ویژگی بارز بندپایان، اسکلت خارجی آن هاست. اسکلتی از جنس نوعی پلی ساکارید به نام کیتین که بسیار محکم می باشد.

این ساختار اسکلتی، محافظ جاندار است. از یک طرف از اندام های داخلی بدن محافظت کرده و مانع تبخیر آب بدن می شود و از طرف دیگر جانور را در برابر شکارچیان حفظ می کند.

پوست اندازی بخشی از زندگی یک بندپا است. اسکلت خارجی جاندار یک بافت غیر زنده است و با رشد جاندار بزرگ تر نمی شود. از این رو بندپایان مجبورند بعد از مدتی طی فرآیندی به نام پوست اندازی، اسکلت قدیمی خود را دور بیندارند و پوششی جدید وبزرگ تر برای خود بسازند.

بینایی در بندپایان

دستگاه بینایی شامل چشم های مرکب است. در این چشمها واحدهای بینایی کاملی در کنار هم گرد آمده و ساختارهای مرکب بزرگی را تشکیل می‌دهند. هر واحد بینایی ، خود شامل یک عدسی کیتینی و سلول های حساس در برابر نور است. بندپایان چشم های ساده هم دارند که در هر کدام از آنها یک عدسی روی تعدادی سلول حساس در برابر نور را می‌گیرد.

دستگاه گردش خون

بندپایان هم مانند نرم تنان دارای دستگاه گردش خون باز هستند که در آن خون قسمتی در رگ ها و قسمتی در سینوس های خونی جریان دارد. قلبی لوله‌ای شکل ، پشتی و ته باز مهم ترین و اغلب تنها رگ خونی را تشکیل می‌دهد.

رگ پشتی دستگاه گردش خون در بخشی از بدن حجیم شده و قلب بندپا را می سازد.

دستگاه تنفس

تنفس از طریق آبشش ، آبشش های کتابی ، شش های کتابی یا سیستم نایی انجام می‌شود که همگی کیتینی هستند و از سطح بطور بند بند رو به خارج یا داخل بدن رشد یافته‌اند. آبشش ها که خاصه سخت پوستان هستند، به صورت زوایدی پر مانند از پاها و سایر اجزای قطعه قطعه خارج شده‌اند. آبششهای کتابی در خرچنگهای نعل اسبی و ششهای کتابی در عنکبوت ها و عقرب ها حجره‌هایی هستند که در آنها صفحات آبشش ها در آب و شش ها در هوا عمل می‌کنند. سیستم نایی شامل مجاری منشعب و متصل بهم هستند که از سطح بدن به تمام قسمت های درونی می‌رسند. این سیستم در صدپایان و حشرات دیده می‌شود.

روش های تنفسی در بندپایان :

1. دستگاه تنفس نایی (نایدیسی)
   

2. شش های کتابی

3. آبشش

4. آبشش های کتابی
   

دستگاه دفعی

دفع از طریق دو اندام انجام می‌شود. بندپایان آبزی دفع را از طریق اندام های لوله‌ای شکلی انجام می‌دهند که نام های مختلفی دارد. بندپایان ساکن خشکی به ویژه حشرات دارای لوله‌های مالپیگی هستند که به روده سوم متصل هستند و در آنجا باز می‌شوند.

دستگاه عصبی

دستگاه عصبی از نوع نردبانی و مشابه دستگاه عصبی آنلیدهاست.

شاخه بندپایان به دو زیر شاخه تقسیم می شود:

زیر شاخه کلیسرداران

بدن دارای سر سینه‌ای عموما بدون بند است. شکم بند بند ، یا یک قطعه است. به سر سینه اصولا 6 جفت زایده متصل است. نخستین جفت کلیسر ، دومین جفت پدی پالپ و چهار جفت آخر ، پاهای حرکتی هستند. فاقد آرواره یا شاخک هستند. خرچنگ های نعل اسبی ، عنکبوت های دریایی و عنکبوتیان جزء این زیر شاخه هستند.

زیر شاخه آرواره‌داران

بدن دارای سر سینه و شکم است. سر سینه یا سر از خارج بدون قطعه می‌نماید. سینه ، شکم یا تنه قطعه قطعه است. در سر یک یا دو جفت شاخک یک جفت آرواره (ماندیبول ) و دو جفت ماگزیلا وجود دارد. سخت پوستان ، صد پایان ، هزار پایان و حشرات در این زیر شاخه قرار می‌گیرند.

هم چنین بندپایان بر اساس زائده های بدن یعنی تعداد پاها به ۴ رده تقسیم می شوند:

1. حشرات
2. عنکبوتیان
3. سخت پوستان
4. هزارپایان

حشرات

حشرات فراوان ترین گروه  بندپایان می باشند که جثه ای کوچک شامل سه قسمت سر، سینه و شکم دارند. بندپایانی که ۶ پا داشته باشند معمولا در این گروه جای می گیرند.

شاخک، دو جفت بال و آرواره های دهانی از دیگر ویژگی های حشرات است.

عنکبوتیان

معمولا جاندارانی که ۸ پا داشته باشند در گروه عنکبوتیان قرار می گیرند. این جانداران بندپایانی هستند که بدنی دو قسمتی شامل سرسینه و شکم دارند و اغلب گوشتخوارند. نیش زهری ویژگی بارز عنکبوتیان است.

سخت پوستان

معمولا جاندارانی که ۱۰ پا داشته باشند در گروه سخت پوستان دسته بندی می شوند. این جاندران بندپایانی هستند که پوشش سختی دارند. به جز خرخاکی همگی سخت پوستان درآب زندگی می کنند.

از نظر ساختار بدنی به دو دسته تقسیم می شوند: برخی دو قسمتی اند وتنها سر و سینه دارند و برخی سه قسمتی اند و از سر و سینه و شکم تشکیل شده اند.

هزارپایان

معمولا جاندارانی که بیش از ۱۰ پا داشته باشند در گروه هزارپایان قرار می گیرند. این جانداران کمیاب ترین گروه بندپایان هستند و در ظاهر یک سر و تنه ای کشیده و بند بند دارند که پاهای بسیاری به بند ها متصل است.

هزارپایان به نوبه خود به دو گروه زیر تقسیم می شوند:

1. صدپاها

صدپا جانداری با بیش از ۱۰ پا است که به هر بند بدنش یک جفت پای بلند متصل است و گوشتخوارند.

2. هزارپاها

هزارپا جانداری با بیش از ۱۰ پا است که به هر بند بندش دو جفت پای کوتاه متصل است و گیاه خوارند.

منابع :

1- سایت علم نما

2- دانشنامه رشد