گوناگونی جانوران/اسفنج ها

جانوران بسیار گوناگونند. توانایی آنها با سازگاری در محیط های مختلف سبب شده است که این موجودات در سراسر کره زمین در شرایط گوناگون محیطی به شکل های متفاوت زندگی کنند. دانشمندان عقیده دارند که هنوز نیمی از انواع جانوران بر روی کره ی زمین شناخته نشده اند.

اسفنج ها (پوریفرا) ساده ترین جانورانند. این جانوران که اغلب دریازی هستند به صورت کلونی زندگی می کنند  تا کنون حدود 5000 گونه آنها شناخته شده است اسکلت اسفنج ها از آهک، سیلیس و یا نوعی پروتئین سخت تشکیل شده است . و بر این اساس اسفنج ها به سه دسته آهکی، شیشه ای و شاخی طبقه بندی می شوند. بدن یک اسفنج بالغ از سه لایه سلول مختلف تشکیل شده است این جانوران به طریقه جوانه زدن و یا قطعه قطعه شدن زیاد می شوند این جانوران تولید مثل جنسی نیز دارند و با تشکیل تخم زیاد می شوند.

اندازه آنها از چند میلیمتر تا چندین متر تغییر می‌کند. رنگ این جانوران نیز گوناگون است و از خاکستری تا قرمز ، نارنجی ، آبی ، بنفش و سیاه تفاوت دارد. اسفنجها در آبهای شور و اعماق مختلف دریا یافت می‌شوند و تنها یک راسته از این جانوران در آب شیرین زندگی می‌کند.

اسفنجها معمولا خود را به سنگها و اجسام جامدی که در آب وجود دارد می‌چسبانند. تعیین هویت و انتساب اسفنجها به جانوران ، در اواسط قرن نوزدهم میلادی صورت گرفت. تعیین جایگاه اسفنجها در رده‌بندی جانوران دقیقا مشخص نیست. به علت هضم داخل سلولی ، اسفنجها از سایر جانوران پریاخته‌ای متمایزند و به این جهت به آنها پرآزیان نیز گفته می‌شود.

مشخصات کلی

• تقارن در آنها شعاعی است و برخی نیز فاقد تقارن هستند. برخلاف جانوران عالیتر بدن آنها فاقد ساختار مشخصی است.
  
  
• تمامی یا قسمتی از پوشش داخلی این جانوران ، از کوانویست (سلول های یقه‌دار) پوشیده شده است.
  
  
• بدن مجهز به سوراخ ها ، مجاری و دالانهای زیادی است که دائما آب در آنها گردش می‌کند و غذا و اکسیژن را به قسمت های مختلف بدن می‌رساند.
  
  
• این جانوران فاقد اندامهای حرکتی هستند. هضم در آنها ، درون یاخته‌ای است.
  
  
• بدن از اسکلت داخلی که سوزنه (Spicule) نام دارد، تشکیل شده است.
  
  
• تولید مثل از راه جنسی و غیرجنسی است. تولید مثل غیرجنسی از راه جوانه زدن ، و تولید مثل جنسی از راه ترکیب تخمک و اسپرماتوزوئید صورت می‌گیرد.
  
  
• لارو این جانوران مژکدار و در آب شناور است.

رده بندی اسفنج ها
اسفنج ها را بر اساس ساختمان اسکلت درونی به 4 رده تقسیم می‌کنند.

• رده اسفنج های آهکی با اسپیکول هایی از جنس کربنات کلسیم مانند لوکوسولینا.
  
  
• رده اسفنج های شیشه‌ای با اسپیکولهای 6 محوری سیلیسی.
  
  
• رده دمواسپونژیا متشکل از تارهای اسپونژین یا اسپیکول های سیلیسی و یا هر دو.
  
  
• رده اسکلرواسپونژیا با اسکلت داخلی آن مشابه با اسفنج های معمولی.

لوکوسولینا یک اسفنج ساده

لوکوسولینا یکی از ساده‌ترین اسفنجهاست که به صخره‌های مناطق کم عمق ساحل دریا چسبیده است. لوکوسولینا از تعدادی تشکیلات لوله ‌مانند که بطور عمودی بر روی لوله‌های افقی دیگر قرار گرفته‌اند، تشکیل شده است. هر لوله عمودی ، درون حفره اسپونگوسل قرار دارد و از بالا از راه دهانچه با محیط بیرون در ارتباط است. جنس اسپیکولها در لوکوسولینها ، کربنات کلسیم است. شکل بیرونی روزنه‌ها با یکدیگر تفاوت دارد. برخی از آنها به صورت میله ساده و یا یک محوری هستند و پاره‌ای دیگر سه یا چهار محور دارند.

به اسپیکولهای بزرگتر که ساختار اصلی اسکلت جانور را تشکیل می‌دهند مگااسکلرو اسپیکولهای کوچکتر را میکرواسکلر می‌گویند. دیواره بدن جانور ، مجهز به سوراخهای ریز و متعددی به نام روزنک است که سطح بیرون بدن را به حفره درونی اسپونگوسل مربوط می‌سازد. مزانشیم از ماده کلوئیدی با غلظت ناچیز تشکیل یافته است. کوانوسیت‌ها که یاخته‌های لاله مانندی هستند، از سمت پایه ، بر روی مزانشیم قرار گرفته‌اند و تاژک آنها متوجه اسپنگوسل است.

تاژکها با حرکت خود جریانی از آب را بوجود می‌آورند و آب را از روزنکها به حفره درونی انتقال می‌دهند و در نهایت ، آب از دهانچه خارج می‌شود. تخمین زده شده که اسفنجی با حجمی حدود 8 سانتیمتر مکعب ، قادر است در روز بین 23 تا 28 لیتر آب را از خود عبور دهد. با گردش آب ، جانور، از اکسیژن و مواد غذایی موجود در آن به منظور تنفس ، تغذیه و انتقال مواد زاید بهره می‌گیرد. لوکوسولینها از پلانکتونها و ذرات آلی کوچک در آب ، تغذیه می‌کند. این جانور ، عصب و یاخته‌های حسی ندارد، از اینرو هر یاخته ، مستقلا نسبت به محرک های محیطی از خود واکنش نشان می‌دهد.

مجاری در اسفنج ها
ساختمان مجاری در اکثر اسفنج ها ، بسیار پیچیده و دارای انشعابات زیادی است. مجاری با توجه به نوع انشعابات ، به سه گروه تقسیم می‌شوند.

آسکون: که در لوکوسولینا از یک مجرای ساده به نام استیتوم تشکیل یافته و محیط پیرامون را مستقیما ، با حفره اسپونگوسل مربوط می‌کند.
سیکون: از دو نوع مجرا تشکیل شده که از آن دو نوع ، تنها مجاری شعاعی ، از کوانوسیت پوشیده شده است.
لوکون: دیواره بدن در این نوع از اسفنج ها ضخیم تر بوده و دارای مزانشیم زیادتری است. مجاری از انشعابات پیچیده تشکیل می‌یابد و یاخته‌های کوانوسیت ، منحصر به بخش های ویژه‌ای از این مجاری هستند.

استخوان‌بندی

بدن نرم اسفنج ها به وسیله اجسام ریز متعددی به نام سوزنه (اسپیکول) که به صورت بلورهایی در درون مزانشیم جایگزین شده‌اند نگهداری می‌شود. ترکیب شیمیایی اسپیکول ها ، در انواع مختلف اسفنج ها تفاوت دارد. در لوکوسولینا و سیفا ، از جنس کربنات کلسیم و در اسفنج های شیشه‌ای ، از جنس سیلیس است.

اسپیکول ها از نظر اندازه و شکل خارجی متفاوت هستند. برخی از آنها پیچیده‌اند. اسفنج های حمام و برخی دیگر از اسفنج ها دارای الیاف اسفنجی هستند. ترکیب شیمیایی این ماده مانند ناخن و پشم ، از جنس اسکلروپروتئین و کاملا در برابر آنزیم ها مقاوم است.

تولید مثل در اسفنج ها

تولیدمثل غیرجنسی هرگاه قسمتی از اسفنج آسیب ببیند یا از بین رود، مجددا ترمیم می‌شود. قابلیت ترمیم در اسفنج ها ، بسیار زیاد است. به طوری که هرگاه یاخته‌های بدن اسفنجی را کاملا از هم مجزا کنند و یاخته‌ها را مجاور هم قرار دهند، اسفنج دوباره به صورت اولیه خود در می‌آید. تکثیر بسیاری از اسفنجها از راه جوانه زدن است. جوانه ممکن است از تنه اصلی جدا شود و یا متصل باقی بماند که در این صورت به تدریج بر توده اسفنج افزوده می‌شود. اسفنج هایی که در آب شیرین زندگی می‌کنند، دارای جوانه‌های داخلی هستند.

تشکیل جوانه‌های داخلی ، اسفنج ها را از شرایط نامناسب محیطی ، مانند سرما و خشکی مصون نگه می‌دارد. جوانه‌ها توسط ارکئوسیت‌ها که محتوی مواد غذایی هستند، احاطه می‌شوند و گاهی نیز غشایی مقاوم و مجهز روزنه ، را فرا می گیرد. در شرایط نامساعد که تنه اصلی اسفنج از بین می‌رود، جوانه‌ها آزاد می‌شوند. در شرایط مناسب برای رشد جوانه ، ارکئوسیت‌ها از میان میکروپیل دیواره مقاوم بیرون می‌آیند و تشکیل اسفنج جدیدی می‌دهند.

تولید مثل جنسی در اسفنجها

بعضی از اسفنج ها مثل سیفا ، یک جنسی و برخی دیگر دو جنسی هستند. تخم و اسپرم ، از ارکئوسیت ها مشتق می‌شوند. اندام تناسلی در اسفنج وجود ندارد. تخم درون مزانشیم باقی می‌ماند و به وسیله اسپرم ، اسفنج دیگری بارور می‌شود. ابتدا تخم بارور شده سه بار پی‌درپی تقسیم می‌شود و هشت یاخته جدید بوجود می‌آورد.

سطح تقسیم بعدی ، افقی است. هشت یاخته بزرگ ، اپیدرم را تشکیل می‌دهد و هشت یاخته کوچک ، کوانوسیتها را بوجود می‌آورد. این مرحله بلاستولاست و حفره داخلی بلاستوسیل نیز وجود دارد. پس از این مرحله لارو شناگر آزاد ، به نام آمفی بلاستولا بوجود می‌آید که به زودی ساکن می‌شود و پس از طی دوران رشد و نمو ، اسفنج بالغ را می‌سازد.

اسفنج های آب شیرین
این اسفنج ها به صورت توده‌های نامنظم رشد می‌کنند، بزرگی آنها به اندازه مشت گره کرده انسان است. پاره‌ای به رنگ زرد یا قهوه‌ای هستند و برخی دیگر ، چون در مجاورت نور آفتاب قرار گیرند، رنگ سبز به خود می‌گیرند. پیدایش رنگ سبز ، به علت وجود جلبک است که درون مزانشیم اسفنج های آب شیرین زندگی می‌کنند.

رابطه ی اسفنج ها با سایر موجودات

جانوران کمی وجود دارند که به اسفنج حمله می کنند یا از آن ها تغذیه می نمایند. که احتمالا این موضوع به خاطر وجود اسپیکول در اسفنج ها و یا به خاطر ترشحات نامطبوع آن ها باشد.

اما بسیاری از بند پایان، کرم ها، نرم تنان برخی از ماهی ها در حفره های موجود در بدن اسفنج ها به سر می برند. برخی از نرم تنان دریایی نیز از اسفنج ها تغذیه می کنند.

هم چنین خرچنگ ها تکه ای از اسفنج زنده را به صدف خود می چسبانند. نوعی اسفنج نیز معمولا بر روی صدف حلزونی که به عنوان پناهگاه خرچنگ زاید مورد استفاده قرار می گیرد رشد می کند. که در نهایت باعث جذب صدف گردیده، به طوری که خرچنگ به زودی در داخل اسفنج زندگی خواهد کرد.

 

از زمان های قدیم انسان همیشه اسکلت رشته ای اسفنج حمام Spongia را مورد استفاده خود قرار داده است.

غواصان و صیادان آب های مدیترانه و خلیج مکزیک سالیانه بیش از یک میلیون کیلو اسفنج صید می نمودند.

بدین ترتیب که اسفنج ها بر روی آب آورده می شوند قسمت های پروتوپلاسمی آن را می گذاردند تا بگندد. آن گاه بخش شیشه ای تمیز گردیده و خشک می شد و سپس آن را قطعه قطعه کرده و به فروش می رساندند. امروزه با وجود اسفنج مصنوعی صید طبیعی چندان رونق ندارد.

منابع:
دانشنامه رشد
تبیان

هفت سین سلامتی

با نگاهی کوتاه به محتویات مواد غذایی اصلی سفره ‌ی عید می ‌توان با اطمینان بیان کرد که اکثر مواد غذایی مورد استفاده در این سفره سرشار از مواد معدنی و ویتامین‌هایی است که ضمن تقویت سیستم دفاعی بدن، جسم انسان را در بلند مدت در مقابل خطرات ابتلا به بیماری‌های سخت و مزمن مانند سرطان و بیماری‌های قلبی- عروقی محافظت می ‌کند.
هفت‌ سین شامل 6 سین غذایی است که هر کدام می ‌تواند سمبل سلامتی و طول عمر و زندگانی باشد.

سیب، سمبل زیبایی و سرشار از سلامتی

سیب میوه‌ای سرشار از ویتامین‌های C, A, B بوده و نیز حاوی تانن‌ها، سلولز، آهن، کلسیم و فسفر می ‌باشد.
مهم ترین ماده‌ی معدنی موجود در سیب "پتاسیم" است که آن را "عنصر جوانی" می ‌نامند که سبب نرم شدن جداره‌ ی سرخرگ‌های بدن و پایین آمدن فشار خون می ‌شود.
سیب یکی از میوه‌های طبی نیز به شمار می ‌رود که هم عضلات و هم اعصاب را تقویت می‌ کند.
طبق آخرین بررسی‌های به عمل آمده، سیب سرخ نسبت به انواع دیگر آن امتیاز و خواص بیشتری داشته و خاصیت پاک کردن سموم بدن را دارا است و به علت داشتن مواد قلیایی، اسید اوریک را حل کرده و ترشحات غدد بزاق و معده را مساعد و متعادل می ‌سازد.
- سیب برای معالجه ‌ی چاقی، امراض مفاصل، روماتیسم مزمن، نقرس ، تب‌خال و امراض ریوی مفید می ‌باشد. به خانم‌ها توصیه می ‌شود در طی هفته 5 عدد سیب بخورند.
- سیب باعث دفع سنگ کلیه شده و سوء‌هاضمه را نیز از بین می ‌برد.
- سیب به واسطه‌ ی داشتن فیبر غذایی در رفع اسهال خونی موثر است و چنان چه سیب خام را رنده کرده و مصرف نمایید، نتایج خوبی در درمان اسهال کودکان دارد.
- خوردن سیب در صبح و به صورت ناشتا، اثرات بسیار شگفت ‌آوری دارد. همچنین خوردن سیب قبل از خواب بهترین درمان بی ‌خوابی محسوب می ‌شود.
- به کسانی که دچار یبوست می ‌باشند، توصیه می‌ شود در هنگام خواب سیب را با پوست مصرف نمایند (البته خوب آن را بجوند) که موثر خواهد بود.
- میوه‌ی سیب به دلیل فقر مواد قندی برای افراد دیابتی توصیه می ‌گردد.
- پوست و ریشه ‌ی سیب دارای خاصیت ضد میکروبی است.
- دانه ‌ی سیب حاوی اسید هیدروسیانیک است که برای بدن مضر می ‌باشد.

سنجد

جالب است بدانید که سنجد دارای درخت کوتاه و پرخار با برگ‌هایی شبیه بید و گل‌های خوشه ‌ای سفید یا زرد رنگ بسیار خوش بو می‌ باشد. خواص سنجد بسیار قابل توجه است که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌ کنیم:

- این میوه منبع قابل توجهی از ویتامین E و C و رنگدانه‌ ی کاروتن است که همگی خاصیت آنتی ‌اکسیدانی قوی دارند.

- ترکیبات فلاوونوئیدها و اسید چرب‌های موجود در سنجد مانند اسید لینولیک و اولئونیک و همچنین استرول‌ها مانند سیتروسترول دارای خاصیت ضد التهابی است.

- فلاوونوئید موجود در سنجد، به شل کردن عضلات کمک می‌ کند. بنابراین مصرف سنجد برای کسانی که مشکل عضلانی و مفصلی دارند می ‌تواند موثر واقع شود.

- تحقیقات انجام شده نشان داده که مصرف میوه و پودر هسته ‌ای سنجد در درمان‌های التهاب حاد و مزمن موثر است.

- برخی ازمطالعات صورت گرفته نشان می ‌‌دهد که سنجد علاوه بر خاصیت تب ‌زدایی، به عنوان داروی درمان اسهال خونی با منشاء آمیبی و دفع کرم مطرح می‌ گردد.

- میزان کلسیم در سنجد بسیار بالا است و از نرمی استخوان جلوگیری می‌ کند.

- سنجد برای قلب و کلیه‌ها سودمند می ‌باشد.

سماق

سماق، سمبل روشنایی و غلبه بر شیطان

این گیاه اغلب در مناطق مدیترانه‌، جنوب ایتالیا، آسیای شرقی به ویژه در ایران دیده می ‌شود. انواع متنوعی دارد که برخی از آنها جنبه ‌ی تزیینی‌ داشته و اگر حواسمان نباشد می ‌تواند موجب مسمومیت و خارش گردد.

در برخی از کشورها از سماق نوشیدنی تهیه می‌ کنند که جهت تسکین درد معده و اختلالات هضمی موثر است.

- محرک اشتها بوده و چاشنی خوبی برای غذاها محسوب می ‌شود. سماق قابض و پاک ‌کننده‌ی معده می ‌باشد.

- این گیاه برای بیماران دیابتی مفید است، زیرا این گیاه در افراد دیابتی مانع از فرآیند ترکیب گلوکز با ملکول‌های پروتئین حیاتی بدن و تغییرات شیمیایی و عمل کرد آنها می ‌گردد.

- البته توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد سماق می ‌تواند مسموم کننده باشد.

- سماق خاصیت ادرار آور یا دیورتیک دارد.

- سماق ضد تب بوده و در درمان بیماری‌های روماتیسمی و نقرس نیز موثر است.

- سماق را باید به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری نمایید.

- اثر تصفیه کنندگی بر خون دارد و مواد زائد خون(مانند اوره) را دفع می ‌کند.

- همچنین لثه‌ها را تقویت کرده و آنها را محکم می ‌سازد.

سیر، طبیب گیاهی روی زمین

سیر علاوه بر خواص دارویی و تغذیه ‌ای، به واسطه ‌ی داشتن ماده‌ی ضد ویروسی، ماده‌ی غذایی خوبی برای مصرف، چه در هنگام سلامت و چه در زمان سرماخوردگی به شمار می ‌رود و برای رفع بوی آن نیز می ‌توان سیب یا عسل مصرف کرد یا به شکل نیم ‌پز و خرد کرده از آن استفاده نمود.

- سیر خاصیت ضد قارچی و ضد باکتری دارد و در مبارزه با مسمومیت‌های غذایی از جمله سالمونلا موثر است.

- سیر امکان بروز سرطان معده را نیز کاهش می ‌دهد. به واسطه ‌ی داشتن آلیسین(یک نوع آنتی اکسیدان) و همچنین خواص ضد باکتریایی، علیه هلیکوباکتر پیلوری(مولد زخم معده) است.

سرکه، سمبل صبر و گذر زمان

سقراط معتقد بود که سرکه خاصیت آنتی‌بیوتیکی دارد و در درمان پنومونی (ذات الریه)، بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامینC و زخم‌ها استفاده می ‌شود.

- همچنین برای سرکه خواصی مانند جلوگیری کننده‌ی فشارخون و کاهنده‌ی کلسترول قائل هستند.

- قابل توجه است که بدانیم سرکه در هضم غذا نیز کمک می ‌کند.

- سرکه در کنترل وزن بدن و درمان عفونت‌ها هم مفید می ‌باشد.

- شواهدی در دست است که سرکه با افزایش جذب کلسیم به بهبود استخوان ‌سازی در بدن کمک می ‌کند.

- خاصیت ضد قارچی و میکروبی سرکه بر روی مسمومیت‌های غذایی به اثبات رسیده است.

سمنو، نشان استقامت و شیرین کامی

سمنو در بردارنده‌ی جوانه ‌ی گندم است که در سال‌های اخیر، اهمیت ویژه‌ی جوانه ‌ی گندم در رژیم غذایی افراد مشخص شده و بیش از همیشه مورد توجه متخصصان غذایی قرار گرفته است، طوری که قرار دادن آن در سبد غذایی توصیه می‌ شود.

سبزه، مظهر سلامتی روح و روان

سبزه مظهر سرسبزی و شادابی است و قرار دادن آن در سفره‌ی هفت ‌سین به این منظور است که ما با سبز کردن دانه و توجه به گل، سبزه و گیاه به شادی و شادابی که غذای روح و اندیشه است، نیز توجه کنیم.

در خاتمه توصیه می ‌شود همیشه و در همه حال به فکر حفظ سلامت روح و جسم خود باشید، چرا که سرچشمه‌‌ ی موفقیت در جامعه ‌ی بشری، سلامت جسم و روان است.

منبع: تبیان/همراه با تغییر تصاویر

گیاهان عجیب 4

• گیاهانی که شبیه به سنگ هستند!

لیتوپس ، گیاه سنگی (سنگ زنده) یا  LIVING STONES  

نام علمی     Lithops Pseudotruncatella

از خانواده : آزواسه       AIZOACEAE

بومی آفریقای جنوبی می باشد.

زیستگاه طبیعی این گیاه: سراسر مناطق گسترده ای از نامیبیا ، آفریقای جنوبی، مناطق مرزی کوچک در بوستوانا و آنگولاست.

این گیاه از جنس(سرده) ، لیتوپس می باشد.
این جنس شامل 50 گونه مختلف از گیاهان چندساله گوشتی است. «سنگ زنده» گیاهی گوشتی کوچکی است که در بیـابان ها زیست می کند. این گیاه تقریبا هم سطح زمین رشد می کند و دقیقا شکل سنگ است؛ به همین دلیل تشخیص آن به سختی امکان پذیر است.

شاید برای در امان ماندن از شرّ حشرات و حیوانات جونده و خورده نشدن، این گیاه شبیه به سنگ است.

به دلیل شکل برگ ها و رنگ بندی خاص و تنوع رنگی که دارند در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته اند. گیاهان لیتوپس داری یک یا دو برگ گوشتی  و به ندرت دارای ساقه هستند و یا ساقه ای بسیار کوتاه دارند. اگر گیاه دو عدد برگ داشته باشد از شکاف  میان برگ های قدیمی برگ های جدید و یا گل تولید می شود.

بذر های این گیاه نیز شبیه به سنگ های کوچک می باشد؛ پرندگان بذر های سنگ ریزه ای شکل این گیاه را می خورند. به دلیل پوشش سختی که بذر ها دارند، دستگاه گوارش پرنده نمی تواند بذور را هضم و از مواد غذایی داخل آن استفاده کند؛ لذا پرندگان بذر ها را در مناطق مخـتلف دفع می کنـند. در نتیـجه این گـیاه از این طریـق تکـثیر می شود.

گیاه سنگی، گیاهی بسیار کوچک است که معمولا از 2.5 سانتیمتر تجاوز نمی کند، این گیاه دارای رشدی بسیار آهسته می باشد .
اندام کلی گیاه از دو قسمت یا دوجفت برگ گوشتی تشکیل یافته و در قسمت فوقانی شیاری بین این قسمت دیده می شود که شبیه به یک جفت سنگ کنار هم است.
برگها به یک ساقه کوتاه در زیر خاک متصل هستند .

برگ های گوشتی و ضخیم این گیاه مناسب برای ذخیره آب بوده و ماه ها بدون آب ، قادر به زیستن است.
گل های این جنس ستاره ای شکل بوده و از میان شیار بین دو برگ خارج می شوند و به رنگ های زرد، یا سفید بوده و قطری در حدود 2 سانتیمتر دارند.
گل های این گیاه زیبا بوده و در اواخر تابستان شکوفا می شوند و تا آخر پاییز باقی می مانند.
این گیاه بعد از گذشت 3 و یا 4 سال شروع به گل دهی می کند.

بعضی ها عقیده دارند، این گیاهان کوچک و صخره ای انسان را به یاد شیرینی ها و مهره های فانتزی می اندازند!!!

منبع : سایت نارگیل و چند سایت دیگر